Не пропуштајте!
Придружете се на Russia Beyond на Телеграм за повеќе есклузивни содржини
Главата на Одуванчик (глуварче во превод од руски) е покриена цврсто со везено платно и човек не може да види каква е нејзината боја на косата: дали е лисеста што за многумина е „знак за вистински Удмурт“, или пак темно костенлива.
„За да дознаете каква е бојата на женската коса, мора да барате на друго место“, се шегува таа. Од студениот воздух, нејзината смеа испарува. „Сега времето е такво, лажно е, дури и косата е измама“, вели таа.
И нејзиното име, исто така. Всушност, таа не е Одуванчик, ами Светлана. Одуванчик била пред тие да бидат принудени да имаат во пасошот „нормални“ имиња. И покрај тоа, таа е паганка. Како и секој Удмурт во својата душа, вели Одуванчик. Ние стоиме пред светата куќа-кула, која изгледа како обична руска дрвена куќа однадвор.
„Ние сме сите богови, не знаеме во што веруваме, како да го опишеме, природата на верата е Природа, во неа има многу богови“, објаснува Одуванчик.
Во куќата е темно, тесно и топло. Постојат обредни предмети, нешто како сад со родови жртвени амблеми, крпи за глава од триесеттите години од минатиот век извезени со дрвото на животот. Ова се сите експонати, а Одуванчик-Светлана е официјално постар научен соработник во музејот „Лудорвај“ во Република Удмуртија (1.270 километри источно од Москва). Тоа е Средниот Урал, неколку милји од резерватот на истоименото село Удмурт.
Поголемиот дел од Удмуртите, од север и од југ, неколку века продолжуваат да живеат во близина на реките Кама и Вјатка во Удмуртската Република. Во 2010 година, за време на националниот попис во Русија, тие биле 552000. Во ХVІІ век во северниот дел на републиката поминувал сибирскиот пат – антички копнен трговски пат од европска Русија до границата со Кина. Во голема мера, Северните Удмурти се „попорусени“ од јужните. И ова е првата разлика.
Втората е нивниот изглед. Во јужниот дел, Удмуртите се црвенокоси, со сини очи и темнокоси на север, со темни очи. Третата разлика е карактерот: оние од југот се поотворени, а оние од северот позатворени. Четвртата е вера. Иако повеќето Удмурти го прифатиле православието во средината на ХVІІІ век, во јужниот дел на републиката безбожнички села има многу повеќе отколку во порусениот православен север.
А, како Удмуртите го прифатиле христијанството, тука се сеќаваат во секое село. Но, некои зборуваат за тоа, други сакаат да молчат. Методите не биле секогаш чисти. Според теоријата на Светлана-Одуванчик, сепак, верата е генетска. Не може да се продава ниту да се промени. Удмуртите ги нарекуваа „шумски луѓе“ и сите тие беа исти. Удмуртискиот јазик дури нема ни збор „град“, туку најблиску до него е зборот „кар“, кој се преведува како „гнездо“.
„Тоа не е бунтовен народ, тоа не се остри луѓе. Внатре во душата може да има силно негодување, но и тогаш нема да се кренеме отворено на востание. Тие голтаат сè. Само да не нè закачаат“. Си молчат“, објаснува таа.
На овој начин Удмурти стануваат дел од Русија кон крајот на 15 век. Се разбира, ако ова може да се нарече „влез“. За разлика од татарските соседи, тие немаат државност и никогаш немале: луѓето живееле во мали населби и немало државни амбиции.
И тогаш Удмуртите почнаа да се срамат од себе.
„Да си Удмурт значи да си ограничен и глупав“, објаснува Никита, жител на главниот град на Удмуртија, градот Ижевск. Тоа е логиката од советското минато кога Удмуртија станува еден од индустриските центри на земјата, а Удмуртите како необразовани луѓе од селото - синоним на црноработници.
„Сега луѓето тука зборуваат отворено за своето потекло, а порано такво нешто немаше да слушнете: Ама, каков Удмурт, јас сум Русин. Згора на тоа што и во пасошот е напишано Русин. Кога Удмуртите почнуваат да добиваат пасоши, а тоа е дури во втората половина на седумдесеттите години од минатиот век, тие имаа само еден избор. Всушност тие немаа друг избор“, објаснува Никита.
Познајничката на Никита има нешто повеќе од 30 години. Во нејзиното удмурутско семејство таа слушнала да се зборува на удмурутски толку ретко што не го разбира својот мајчин јазик. Во училиштата го нема (само во неколку селски), по улиците не се слуша, на патоказите не се гледа. „Удмуртите се скромни луѓе, тие нема да ве нападнат, бидејќи нивниот менталитет е таков“, забележува Надја. Во изминатите 15 години, таа шета со туристи во Удмуртија, покажувајќи им го локалниот етноколорит. Републиката се заложила за тоа за да привлече туристи.
Постои верзија дека оваа „скромност“, исто така, доаѓа од срамот од потеклото. Дури сега националната гордост почнува да се манифестира јавно. И покрај тоа, може да изгледа чудно, преку стрипови. Стриповите на удмурутски е нова мода во републиката.
Денес, градот е речиси единствениот начин да заработите пари. Постои гас, училиште и библиотека во селото Лудорвај, но нема продавница, болница или барем аптека. Затоа и самите прават свој леб, вели Ана Степановна.
Во 1960 година, 70% од нејзините селани од Карамас-Пелга биле безбожници. Таа сè уште се сеќава како целото село стоело на полето со раширени раце кон небото. Потоа се ожениле со неа непознат човек, и ја одвеле во Лудорвај.
„Не го познавав сопругот. Го бев видела само неколку пати, никогаш не бев ни помислила дека ќе се омажам за него. Порано сепак така правеа. Сега веќе не, се разбира...“, се сеќава Ана.
Денес, Лудорвај има нешто повеќе од 1.000 луѓе. До Ижевск, најблискиот град, има 19 километри. Ана Степановна работи со Одуванчик во музејот и порано секој ден морала да оди 3 километри пеш, без оглед на времето. Сега таа патува со нивниот „ГАЗел“.
„Сите жители на Лудорвај работеа во фабриките во Ижевск, а во Лудорвај имаше огромни полјани, колхоз [колективна фарма во Советскиот Сојуз]. Сега овој колхоз го нема, има само приватни земјоделски стопанства. Работата оди, но работници има малку. Луѓето, чие селото е на 100 километри од градот, живеат, без да си одат дома. Куќите се дрвени, а стопанството е лично. Некои продаваат бобинки, други - дрва, според сезоната. а младите заминуваат, се враќаат кај родителите само за празниците. Воопшто нема што да се прави“, објаснува Ана.
Повеќето модерни Удмурти кои го надминале стереотипот на „непросветлени луѓе“, како и пред половина век, работат во фабрики. Најневоинстевниот народ прави оружје: половина од ижевските фабрики (вклучувајќи го и концернот „Калашников“) го произведуваат имено тоа. Тука до ден денешен се сеќаваат на карикатурата на The New York Times од 1993 година: Удмуртија затрупана од оружје и коментар дека при отцепување од Русија републиката сама ќе може да војува со целиот свет три години.
Но, тие не се плашат од пиштолот. Се зборува дека „тие се волшебници“.
„Имаше ли шаман или исцелител?“, прашувам јас.
„Шаманизмот никаде не отиде, и, исцеление, се разбира, има“, одговара Ана.
Гласот на Ана Степанова станува сериозен и длабок, очите зелени, проникливи и паметни. Имаше, вели таа, една историја: претседателот на колхозот ја урна светата куќа за да го искористи дрвото, а по неколку дена почина. Тоа може да било случајност, но можеле да бидат и Удмуртите.
При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.
Претплатете се
на нашиот билтен!
Добивајте ги најдобрите стории на неделата директно во вашето сандаче