Богојавление: Руските и македонските традиции за здравје и бериќет

Reuters
Богојавление (мак. Водици; руски Крещение Господне) е последниот од зимските православни христијански празници кој се празнува на 19 јануари. Russia Beyond ви раскажува за традициите и обичаите за овој празник кај македонскиот и кај рускиот народ.

На 19 јануари православните христијани од целиот свет го празнуваат Богојавление (Водици). На овој ден според христијанското предание св. Јован Крстител го крстил Исус Христос во реката Јордан. Празнувањето на овој ден е празнување на една од светите тајни во христијанството со која се означува духовното раѓање на човекот, односно почетокот на живеењето во верата. Со овој празник завршуваат не само дванаесетте т.н. Некрстени денови туку и низата зимски христијански празници како што се Бадник, Божиќ, старата Нова година и други.

Во периодот од Божиќ, односно од раѓањето на Исус Христос, па до Богојавление, односно до неговото крштевање, со светот владееле нечистите сили. И во македонската и во руската традиција оваа доба си носела и свои обичаи. Се сметало дека во овие денови земјата била отворена, та од неа излегувале мртвите, а заедно со нив и ѓаволите и другите демони.

Некрстени денови: Најмалку светата доба од годината

Според верувањата на Јужните Словени, што значи и кај Македонците, нечистите сили владееле со светот од моментот на стемнување, па сè зората. Затоа луѓето веруваат дека во овој период не треба да се излегува навечер, а доколку е сепак неопходно да се излезе по стемнувањето, се советува со себе да носат лук, крст или некој остар предмет со што ќе ги оддалечат од себе злите духови. Исто така до денешен ден се верува дека во овие денови не се преде, не се ткае и не се пере. Уште еден интересен момент кај Македонците е што надвор од куќата не се остава никаква бела облека, особено не детска, зашто се смета дека белата боја ги привлекува злите сили, па тие влегуваат во облеката и носат со себе болести.

Русите, пак, во овој период се потсмевале со лошите сили. Во руските домови во овие денови се јадело и се пиело без престан, не се работело воопшто, зашто се сметало дека овие денови требале да бидат исполнети со леснотија, за така да продолжи целата година. Младите се преправале во ѓаволи и ги плашеле своите соседи, а немажените девојки често спроведувале ритуал на гатање.

Кога станува збор за самиот ритуал на празнувањето на Водици кај двата словенски народа, Рускиот и Македонскиот, и тука постојат свои традиции.

Селаните се враќаат по фаќање на крстот на верскиот празник Водици, во село Брусник, 1916 година. Фотографија на браќата Манаки.

За македонската средина карактеристично за овој празник е тоа е што тој се празнува во групи кои се нарекуваат компании, кумства или братства. Во некои делови овие групи се формираат по маала, а во некои по фамилии. Членови на групите се сметаат за блиски, за роднини и меѓусебно се обраќаат со „светијоване“ (од свети Јован Крстител), „побратиме“ итн. Земајќи ги предвид традиционалните сфаќања што ги прифатила и црквата, кумството е сродство, па затоа за кумовите како и за роднините по крвна линија важи законот за егзогамијата. Ако се земе предвид дека во христијанската религија свети Јован го крстил Исус Христос значи тој го има кумството.

Прослава на Водици во близина на Камениот мост во Скопје, на почетокот на 20 век.

Во секое братство постои по еден кум, кој, во чест на овој празник, го нарекуваат и свети Јован. Тој го чува крстот во текот на целата година, односно од едни до други Водици, односно за време на неговото кумството. Менувањето на кумството се врши по строго определен ред, а тоа е најчесто по старост. Македонскиот преродбеник Кузман Шапкарев забележал дека во некои села во Охридско крстот, а со тоа и кумството се откупувале со наддавање.

Дента наспроти Богојавление, односно утрото на 17 јануари сите кумови одат во црквата. Секој од нив носи котле со вода во која се наоѓа крстот кој е врзан со онолку гранчиња босилек, колку што има куќи во компанијата. Потоа попот ги пее сите крстови заедно, со што водата се осветува. Така водата добива посебна, заштитничка моќ, па со неа се прскаат сите простории од куќите кои се членови на компанијата, со цел да се заштитат од лошите сили.

Ваквата традиција постои и во Русија. Особено е распространета во самите цркви и во нивните имоти. Со крстената вода се прскаат сите помошни простории во црковниот имот: шталите, кокошарниците, работилниците, просториите во кои живеат и престојуваат црковните лица.

Водици во Кичево во 1936 година.

Македонските православни христијани Богојавление често го поврзуваат со традиционалното скокање по крстот. Македонската земја, иако мала, е богата со реки и со езера, а поради климата тие ретко кога замрзнуваат. Затоа според традицијата најпрво се осветува водата во нив, а потоа попот го фрла крстот во реката или во езерото. Мештаните, собрани на едно место, скокаат во водата, а оној што ќе го фати крстот во годината што претстои, според верувањата, ќе го следи среќа и бериќет.

Во Русија овој празникот започнува со служба во храмовите, по која свештениците ја осветуваат водата во езерата и во реките. Од тој момент се смета дека таа е света, а луѓето во садови ја налеваат и ја носат дома. Со неа се мијат, ја пијат или ја чуваат дома како нешто свето.

Според руската традиција за Богојавление луѓето треба да се искапат во водите што претходно се осветени од страна на свештено лице. Вообичаено се прават богојавленски крштелници во облик на крст. Се поставуваат скалички од едната и од другата страна, а верниците, без оглед на многу ниските температури, влегуваат и се капат во водата за да се прочистат. Се верува дека капењето во осветената вода придонесува за подобро здравје кај луѓето, а исто така и дека им носи бериќет.

При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.

Дознајте повеќе

Овој веб-сајт користи колачиња. Кликнете овде за да дознаете повеќе.

Прифати колачиња