Каква улога во руската историја одигра Виборг? (ФОТО)

Историја
ИГОР РОЗИН
Во текот на својата историја овој град бил во состав на четири држави. На Швеѓаните им служел како истурено утврдување во движењето на исток, додека за Русите бил најважната алка во одбраната на престолнината на нивната империја.

Виборг е еден од најживописните градови во Русија. Шведските средновековни градби овде се наоѓаат веднаш до зградите од времето на Руската империја, Финската Република и Советскиот Сојуз.

Градот е основан во 1293 година за време на шведските крстоносни војни во земјите на паганскиот народ Карели. Токму тогаш, по наредба на војсководецот Торгел Кнутсон, на мал остров бил изграден замок, кој денес е главниот симбол на градот.

Повеќе од пет века, Виборг бил дел од Шведска и бил еден од најголемите, најважните и најубави градови во кралството. Новгородската Република неколкповеќе пати се обидела да ја преземе од Швеѓаните нивната главна тврдина во Карелија, но безуспешно.

Дури во 1710 година, во екот на Северната војна меѓу Русија и Шведска, непристапната тврдина паднала по тримесечна опсада. Според условите на Ништадскиот мировен договор од 1721 година, Виборг и дел од Карелија преминале под власта на руските цареви.

Сместен практично на границата со Швеѓаните кои посакувале реванш, градот од север ја штител новата престолнина на Руската империја Санкт Петербург. Бидејќи древниот замок повеќе не играл голема улога во воена смисла, во Виборг биле изградени низа моќни одбранбени утврдувања, таканаречените Ањенски утврдувања.

Во 1743 година, Шведска e поразена во војна со Русија, губејќи некои од своите фински територии. Наредната година, тие стануваат дел од новоформираната Виборшка губернија со Виборг како административен центар.

По Руско-шведската војна од 1808-1809 година Русија ја добива цела Финска, која во состав на Империјата го добива називот Великото кнежество Финска. Две години по склучувањето на мирот со одлука на царот Александар I ѝ е приклучена таканаречената „Стара Финска“ заедно со Виборг. На тој начин царот несвесно поставил мина со задоцнето дејство, која се активирала во 30-тите години на XX век.

Сé до крајот на Руската империја Виборг бил еден од најразвиените индустриски центри во северозападниот дел на земјата. Во 1917 година во градот живееле околу 50000 луѓе, 81% биле Финци, 10% Швеѓани и само 6,5% Руси.

На 6 декември 1917 година Финска, во чиј состав се наоѓа и Виборг, прогласува независност од Советска Русија, а два месеци подоцна во неа беснее Граѓанска војна. Градот е едно од последните упоришта на Црвената гарда и неговиот пад на крајот на април го означува крајот на конфликтот. Во текот на битката за Виборг двете страни вршат воени злосторства. Како одмазда за тоа што „црвените“ застрелале 30 политички затвореници во локалниот затвор, „белите“, кои го освојуваат Виборг, егзекутираат над триста луѓе од редовите на „црвените“, како и цивилно руско население.

Близината на вториот по значење град во СССР – Ленинград до финската граница го загрижува раководството на земјата во 1930-тите. На крај Карелскиот провлак со Виборг станува сцена на вооружен судир меѓу Црвената армија и финската војска за време на таканаречената Зимска војна. На 13 март 1940 година, кога страните потпишуваат мировен договор во Москва, во Виборг и понатаму траат жестоки борби.

Кон крајот на август 1941 година финската војска, која учествуваше во операцијата Барбароса, го зазеде градот и го држеше под контрола речиси три години. На 20 јуни 1944 година советската војска конечно го ослободи Виборг. За напатениот град, кој во текот на својата повеќевековна историја неколку пати ги менуваше владетелите, конечно дојдоа мирни времиња.