Не пропуштајте!
Придружете се на Russia Beyond на Телеграм за повеќе есклузивни содржини
Американски војници ги чекаат бродовите кои ќе ги вратат дома. Лето 1919 година.
US National ArchiveУтрото во северното руско село Нижна Гора тој 19 јануари 1919 година било ведро и студено. Американските војници биле разместени на ова место и спиеле во своите постели кога одненадеж моќна артилериска канонада ги принудила да скокнат на нозе. Тие веднаш истрчале надвор и виделе како од само неколку стотина метри кон нив од снегот се подигаат војници на Црвената армија облечени во бело. Така започнала битката која во голема мера ја предодредила судбината на странската интервенција на рускиот Север во текот на Граѓанската војна.
Американски војници за време на товарењето залихи за бродот кој тргнува за Русија, 1918 година.
US National ArchiveГлавната причина што ги побуди САД, Велика Британија и Франција да започнат интервенција во Русија беше Брестскиот мировен договор кој на 3 март 1918 година го потпишаа Централните сили со болшевиците откако тие дојдоа на власт во Русија. По излегувањето на Русија од војната Германците имаа можност со сета сила да се нафрлат на Французите, што сојузниците никако не можеа да го дозволат.
Во Вашингтон, во Париз и во Лондон е донесена одлука да се укаже воена и материјална помош на непријателите на болшевиците, таканаречените „бели“, кои отворено изразуваа подготвеност да војуваат против Германија до конечна победа. Покрај тоа, на руските пристаништа беше концентрирано огромно количество воен товар кој сојузниците претходно го беа испратиле на руската армија. Беше важно овој товар да не дојде во рацете на комунистите.
Летото 1918 година над пет илјади војници на американската армија излегоа на северното руско пристаниште Архангељск. Отприлика во исто време уште осум илјади се појавија на рускиот Далечен Исток, за меѓу другото да ги ограничат територијалните претензии на Јапонија, нивниот нов геополитички противник кој исто така учествуваше во интервенцијата.
Американски контингент во дивината на крајниот север на Русија.
US National ArchiveЕсента истата година белогардејските единици со поддршка на странските интервенти (главно Американци и Канаѓани) се пробија 300 километри на југот до Архангељск и го зазедоа градот Шенкурск на брегот на реката Вага, па така продреа длабоко во територијата што ја контролираа болшевиците. Околу градот во три реда беа развлечени препреки од бодликава жица, го бранеа малобројни митралески гнезда и неколку десетина артилериски оружја, така што тој на советската команда ѝ беше како коска во грло.
Американски војници, камуфлажа во снег.
US National ArchiveНа болшевиците не им тргна од рака да го заземат Шенкурск есента, па затоа главниот напад на советската 18 стрелачка дивизија на 6 армија на градот беше планиран за јануари 1919 година. Дивизијата броеше 3.000 лица, а од другата страна имаше 300 Американци и 900 белогардејци и Канаѓани.
Црвеноармејците со поддршка на партизаните планираа истовремено да нападнат од три страни, и тоа среде суровата северна зима, немајќи никакви сигурни средства за врска. „Мене ми беше кристално јасно дека доколку една ваква операција би му ја претставил на професорот генерал Орлов во Академијата на Генералштабот, не би можел да се приближам на Генералштабот“, пишува во мемоарите „Два животи“ авторот на планот, советскиот командант и некогашен царски генерал Александар Самојло.
Единиците на 18 дивизија кришум се префрлија кон Шенкурск и во околните села каде се наоѓаа гарнизоните на белогардејците и интервентите. Поднесувајќи ги температурите од речиси минус 40 степени според Целзиус и пропаѓајќи во длабокиот снег, црвеноармејците покрај сето тоа со себе влечеа и тешка артилерија.
Американски војник дели варен ориз на болшевичките затвореници, јануари 1919 година.
US National ArchiveЗа нападот да биде што поголемо изненадување на борците им беше наредено над шинелите да облечат долна облека. Белите кошули и белата долга долна облека играа камуфлажна облека (зашто имаше снег) и им овозможи на напаѓачите незабележливо да се приближат на непријателските положби на стотина метри.
Непријателот беше изненаден од појавата на црвеноармејците со тешка артилерија на теренот за кој се мислеше дека е непрооден. И покрај тоа, на болшевиците им беа потребни пет дена за да ги потиснат белогардејците, Американците и Канаѓаните, и да ги принудат да се повлечат кон градот. „Снегот беше длабок до појас. Тоа беше вистински кошмар. На секој наш чекор некој од нашите несреќни другари паѓаше мртов или ранет. Беше невозможно да им се даде ниту помош, секој се бореше за својот живот“, пишуваше подоцна Хари Мид.
Заробени болшевици
US National ArchiveРешавачкиот јуриш на градот беше планиран за 24 јануари. Без да го дочекаат нападот, белогардејците и интервентите брзо се повлекоа од Шенкурск преку единствениот пат што „црвените“ не го пресекоа, кон селото Виставка.
Офицери на сојузничкиот експедициски корпус во Архангељск во 1919 година.
US National ArchiveВојниците на 6 армија влегоа во градот и ги запленија воените магацини со 15 оружја, 60 митралези и 2.000 пушки. Големите резерви намирници останаа целосно недопрени. Токму овие резерви му помогнаа на противникот да се повлече зашто изгладнетите црвеноармејци кренаа раце од гонење и се фрлија на храната.
Свежи американски гробници во Русија
US National ArchiveПо Шенкурската операција силата на белите и интервенистите останаа без важното упориште и беа отфрлени 90 километри на север. Само американските и канадските единици имаа 40 мртви и околу стотина ранети, што беше болен удар за интервентите кои планираа да бидат што е можно подалеку од подрачјето на борбените дејствија. За споредба, американскиот корпус „Сибир“ броеше 8.000 војници, а за една година, колку што мина на рускиот Далечен Исток и на Сибир, во сите борби имаше одвај 48 мрви и 52 ранети војници.
Американски единици се постројуваат пред заминувањето од Русија во јуни 1919 година.
US National ArchiveШенкурската катастрофа силно го поколеба борбениот дух на интервенцијата, предизвикувајќи превирања во многу американски, британски и француски единици чии војници не сакаа да умираат во војна што не ја водат тие. Таа воедно одигра и важна улога во таа смисла што властите на САД и нивните сојузници набргу сериозно почнаа да размислуваат за придобивките и за цената на престојот на нивните единици на територијата на Русија.
Прочитајте исто така: Како еден американски пилот во советско-полската војна го смисли Кинг Конг
При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.
Претплатете се
на нашиот билтен!
Добивајте ги најдобрите стории на неделата директно во вашето сандаче