Како Европа се „навлече“ на советски гас

• Ве очекуваме на Телеграм-каналот https://t.me/rb_makedonija
• Вклучете го во пребарувачот „Show notifications“ (дозволи известувања) за нашиот сајт!
• Пријавете се на нашата неделна мејлинг листа

Првиот советски гас се појави во Европа веднаш по завршувањето на Втората светска војна. Од 1946 година, помало количество од оваа суровина почна да пристигнува во Полска, а во текот на 1950-тите на Варшава ѝ се придружија и другите сојузнички на Москва во социјалистичкиот блок.

Улогата на СССР како гасна сила нагло се зголеми во 1960-тите, кога беа откриени и индустријализирани огромни наоѓалишта како Уренгојското во Западен Сибир. На запад тргнаа разгранети мрежи на цевководи со зголемен капацитет („Братство“), но на почетокот тие не излегуваа надвор од границите на Источниот блок.

Во меѓувреме земјите од Западна Европа влегоа во период на бурен индустриски развој и беа крајно заинтересирани за евтината советска суровина. Европа виде во Москва далеку постабилен трговски партнер отколку во земјите од Блискиот Исток, каде ситуацијата во тоа време беше постојано турбулентна.

Политичките несогласувања меѓу Истокот и Западот беа сериозна пречка за развој на профитабилна економска соработка во купопродажбата на гас, и затоа Австрија, поради својот „неутрален“ статус, беше првата западноевропска земја со која Москва склучи договор.

Во 1968 година советскиот „Сојузнефтеекспорт“ и австриската компанија Osterreichische Mineralolverwaltung OMV потпишаа договор за испорака на 142 милиони кубни метри гас годишно. Така беше скршен мразот и веќе наредната година, по Виена, Москва склучи договори со Италија и Франција.

Западна Германија немаше доволно суровини за индустријата која интензивно се развиваше, па со текот на времето таа стана најважниот партнер на СССР во сферата на трговијата со гас. Според договорот за „гас-цевки“ склучен во 1970 година, западногерманските компании во замена за гас го снабдуваа СССР со челични цевки со голем дијаметар и висок квалитетни (кои во тоа време ги произведуваа само Германците и Јапонците). Од тие цевки се правеа токму гасоводите преку кои евтиното гориво пристигнуваше од Сибир.

Од првиот ден кога СССР влезе на пазарот на гас во Западна Европа, САД се обидуваа да го истиснат од тој пазар. Вашингтон ги предупредуваше своите европски сојузници дека на тој начин би можеле да станат зависни од советските енергенси и ги повикуваше да ја запрат економската експанзија на комунистите, ветувајќи дека повеќекратно ќе ги зголемува резервите на јаглен и предлагајќи им целосно да се префрлат на норвешкиот гас. Меѓутоа, Европејците сметаа дека сите тие алтернативи чинат многу и не можат да се реализираат.

Затоа Американците во 1981 година започнаа вистинска гасна војна против СССР, противејќи се на изградбата на гасоводот „Уренгој - Помари - Ужгород“. Тој гасовод го градеа советски стручњаци, но со пари од европски кредити. Беа планирани две линии со вкупен проток од 60 милијарди кубни метри годишно.

Америка воведе ембарго на испораката на своја опрема за нафта и гас на Советскиот Сојуз. Забраната важеше и за западноевропската и јапонската опрема во која се користеа американски технологии и компоненти. На крајот, наместо две, беше направена само една линија со капацитет од 32 милијарди кубни метри годишно.

И покрај противењето на Вашингтон, испораката на советски природен гас во Европа за 20 години се зголеми 35 пати. На крајот на 1980-тите, веќе 15% од вкупниот гас што го трошеше Франција доаѓаше од СССР, а во Германија тој показател се искачи на 30%. Така, Советскиот Сојуз ѝ обезбеди на Европа брз економски раст, а во исто време и зависност од испораките на сибирски гас.