Дали Јак-141 е „таткото“ на F-35B?

Кога станува збор за воени авиони со вертикално полетување и слетување, развиени за прв пат во шеесеттите години од минатиот век, ретки се авионите со толку многу заеднички особини како советскиот Јак-141 и американскиот F-35B.

F-35B е конструиран близу 12 години по Јак-141. Дали сепак американскиот борбен со вертикално полетување и слетување, развиен во деведесеттите години од минатиот век, не е копија на советскиот воен авион? „Руска реч на македонски“ се обиде да ја расчисти дилемата.

Концептот на авионите со вертикално полетување и слетување

Со способност да полетуваат од мали платформи и да „висат“ во воздух авионите со вертикално полетување и слетување ветуваат да се претворат во нова пресвртница за развојот на воената авијација.

Најсветлите и најуспешни разработки (кои не се без недостатоци) се британскиот „Бритиш Аероспејс Си Хариер“ (British Aerospace Sea Harrier), Јак-141 и F-35B.

Јак-141 е развиен за прв пат во Советскиот Сојуз во седумдесеттите години од минатиот век. Бидејќи во СССР немало големи авиони како во САД, властите сакаат да создадат воен авион кој ќе слетува на мали платформи како на пример хеликоптерски платформи и противбродски бродови од Проектот 1123 како што се „Москва“, „Ленинград“ и „Киев“.

Jaк-141. Извор: Кен Видеан / wikipedia.org

Јак-141 ги надминува неговите претходници (Јак-36 и Јак-38) и странските конкуренти („Хариер“, „Дасо Мираж IIIV“) и се вклучува во трката за најдобар поморски авион со вертикално полетување и слетување.

Судбината, сепак, не е на страната на советската машина. Бројните инциденти, распадот на Советскиот Сојуз, а потоа и прекинот на финансирањето ставија крај на проектот. Истребувачот има четири прототипа, но така и не влегува во сериско производство.

Во 1995 година американскиот производител на оружје „Локхид Мартин“ нуди да соработува со дизајн-бирото „Јаковлев“ (инвеститорот на Јак-141). Договорот завршува по една година, но претставува пресвртница, бидејќи е прв случај на военотехничка соработка помеѓу поранешните непомирливи непријатели.

„Локхид Мартин“ ја добива од бирото „Јаковлев“ целата техничка документација за Јак-141.

Малку подоцна САД прават прототип на борбен авион со вертикално полетување и слетување, наречен подоцна F-35B. Тој има впечатлива сличност со советскиот Јак-141.

Сличности и разлики

Дизајнот и конструкцијата на Јак-141 и F-35B се речиси идентични. Позицијата на одделот со вентилаторите и поставеноста на грбните греди кон моторот е ист и во двата авиона.

Вертикалното полетување на F-35 сепак се разликува доста од рускиот авион.

Јак-141 слетува вертикално бидејќи постојат три турбомлазни мотори: А Р79В-300 со подвижна млазница и два подвижни РД-41 мотори, распоредени во преградата зад пилотската кабина.

Дизајнерите на F-35B применуваат релативно едноставна и ефективна шема со помош на „студен“ подвижен вентилатор, чија трансмисија е управувана од подвижен мотор со вртлива млазница.

Воено-техничката соработка помеѓу „Локхид Мартин“ и „Јаковлев“ во деведесеттите години од минатиот век несомнено одигра улога во создавањето на F-35B. Американците зеле многу од своите советски колеги. Да се ​​нарече F-35B копија на Јак-141, сепак би било претерано. F-35B е уникатен модел.

Има ли иднина за авионите со вертикално полетување и слетување

За да може авионите со вертикално полетување и слетување да се претворат во постојан елемент за руските Воздушно-космички сили, потребна е напредна технологија.

Овие авиони имаат неспорни предности како што се можноста да полетуваат и да се приземјување на површина, не поголема од димензиите на самиот авион, и нивната способност да „висат“ во воздух, а потоа да завртат и да одлетаат настрана.

Негативните фактори сепак ги надминуваат позитивните карактеристики.

За пилотирање на овој тип авиони се потребни квалификувани пилоти.

Воениот експерт Дмитриј Литовкин за „Руска реч на македонски“изјави дека главниот недостаток во користењето на авионите со вертикално полетување и слетување е фактот дека во моментов вертикалното полетување и пилотирање се речиси своеволни.

Во минатото силните налети на ветрот често ги изненадуваа авионите и ги туркаа од носачите на авиони, што доведуваше до многу инциденти во советските поморски сили, вели експертот.

Авионите со вертикално полетување и слетување имаат помал капацитет и дострел на летот од останатите ловци. Фактор се и трошоците - при вертикалното полетување се троши многу гориво.

Освен тоа, дизајнот на овој вид авиони е многу комплициран и скап.

„Руските витези“ ги покажаа можностите на новиот борбен Су-30СМ

Во моментов F-35B се користи од морнарицата на САД. Цената на F-35B, по договор помеѓу „Локхид Мартин“ и американскиот воен ресор од 2017 година, е 122 милиони американски долари, што е повеќе од цената на другите модификации на авионот: F-35A чини 946 милиони., А F -35C 121 милиони американски долари.

Освен тоа американските морнари кои ги користат F-35B, не ги искористуваат уникатните способности. Тие полетуваат и се приземјување на стандардните платформи за големите авиони.

Во САД има тенденција авионите со вертикално полетување и слетување да се заменуваат со конвертоплани како „Бел Во-22 Оспреј“ (Bell V-22 Osprey).

Во Русија нема итни планови за развој на воен авион со вертикално полетување и слетување, вели Литовкин. Су-33 и Миг-29К можат да полетуваат на кратко растојание, што им овозможува да работат од мали аеродроми или кратки платформи на носачи на авиони.

САД не располагаат со авиони со слични можности, вели Литовкин. Во исто време рускиот хеликоптер Ми-26 може да ги извршува сите задачи на конвертопланот Bell V-22 Osprey, додава тој.

При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.