Лажниот цар на рускиот престол: Пресудна битка за Москва 1612

Битка против полските интервенти пред Владимирска капија на тврдината Китај город во Москва, 1612 година. Акварел Е.Лиснер.

Битка против полските интервенти пред Владимирска капија на тврдината Китај город во Москва, 1612 година. Акварел Е.Лиснер.

Getty Images
На почетокот на 17 век Полско-литванската државна заедница била една од најјаките сили во Источна Европа. Таа ја искористила смутната доба во Русија и се обидела да постави свој човек на московскиот престол. Полјаците биле на прагот на победа во повеќевековното ривалство со својот источен сосед.

„На крајот на 1611 година московската власт била речиси целосно соборена. Полјаците го зазеле Смоленск, полските трупи ја запалиле Москва и го зазеле Кремљ и завладеале во него. Швеѓаните го зазеле Новгород и предложиле свој кандидат за московскиот престол. Во земјата настапил период на безвластие...“

Овој впечатлив опис на историчарот Василиј Кључевски е во голем контраст со положбата во која се наоѓало рускиот царство неколку децении претходно, кога зазела огромни територии на истокот и кога спровела многу политички реформи. На почетокот од 17 век сите тие успеси, започнувајќи од доаѓањето на Иван Грозни на власт, веќе биле минато. Со смртта на наследникот на Иван завршила династијата Рјурикович која седум векови владеела со овие простори.

Избирање цар

Владарите на Русија по падот на династијата Рјурикович не биле популарни што придонело за успех на лажниот цар Дмитриј Први, авантурист кој се претставувал како син на Иван Грозни. Него го поддржале Полјаците, тогашна моќна сила во овој дел од Европа, а го прифатило и московското благородништво, така што тој во 1605 година бил прогласен за руски цар.

Лажниот Дмитри Први му ветува на Сигизмунд III дека ќе воведе католицизам во Русија / Саратовски музеј на уметности „А. Н. Радишчев“Лажниот Дмитри Први му ветува на Сигизмунд III дека ќе воведе католицизам во Русија / Саратовски музеј на уметности „А. Н. Радишчев“

Но, московското благородништво наскоро станало незадоволно од неговото владеење. Не минало ни една година од крунисувањето, а тој веќе бил убиен. Благородниците потоа избрале друг цар од своите редови, кнезот Васили Шујски, но неговиот авторитет наскоро бил доведен во прашање со новиот лажен цар Дмитриј Втори. И тој уживал поддршка од Полјаците. По првобитниот отпор Шујски бил принуден да се замонаши, за на крајот да биде предаден во рацете на полскиот крал. Руските благородници се плашеле од лажниот Дмитриј Втори повеќе одошто од Полјаците, и затоа го замолиле синот на полскиот крал да дојде на московскиот престол и да доведе полски трупи во руската престолнина. Оваа внатрешна борба со години ја подривала руската држава, за на крајот да прерасне во борба за опстанок на нацијата.

Како што истакнува историчарот Дмитриј Володохин, во тие турбуленции (познати во Русија како Смутна доба) главната подвижна сила била благородништвото на руската провинција. Во тоа време во руската провинција имало „десетици илјади благородници на кои не им било овозможено напредување во кариерата (зашто биле спречувани од претставниците на високото општество во Москва). Поради тоа овој слој станал идеално 'гориво' за разно-разни самозванци и авантуристи кои мобилизирале свои трупи и 'полкови'.

Народот се крева во одбрана на земјата

Изгледало дека земјата потонала во внатрешни благороднички конфликти. Полјаците биле во Кремљ а Швеѓаните откинале големо парче од рускиот север кое никогаш нема да биде вратено на Русија. Сепак, руската држава не отстапувала. Спасот стасал од сосема неочекувана страна.

Како што се изразува рускиот мислител од 19 век Константин Аксаков, излегло дека под урнатините на московската власт сепак стоеле цврсти општествени темели. Средната и ниската класа се обединиле и ја зеле судбината во свои раце. Трговецот со месо Кузма Минин, кој бил избран од локалниот управител во Нижни Новгород (400 километри од Москва), застанал на чело на борбата за ослободување. Тој во 1611 година станал водач на доброволната армија. Ова бил втор обид за формирање армија за ослободување на Москва од Полјаците. Првиот бил неуспешен.

Кузма Минин и Дмитриј Пожарски / Државниот уметнички музеј на Нижни НовгородКузма Минин и Дмитриј Пожарски / Државниот уметнички музеј на Нижни Новгород

Формирањето армија започнало во септември, кога Минин му се обратил на народот. Тој ги повикал своите сонародници да „не ги жалат своите животи“ и да го жртвуваат својот имот за ослободување на земјата. Минин ја презел административната улога во организирањето на армијата, а кнезот Дмитриј Пожарски застанал на чело на вооружените одреди. Пожарски претходно веќе имал извојувано неколку битки за одбрана на претходните цареви и народот многу го сакал.

Две армии се среќаваат во Москва

Организаторите на Доброволната народна армија собрале доволно пари и со неколку илјади војници полека тргнале кон Москва, обучувајќи ги по пат регрутите. Кога во август 1612 година доброволната војска стасала до Москва, таа изнесувала околу 10.000 војници. Од другата страна големата полска војска со 12.000 војници се приближувала на Москва од запад. Полјаците имале намера да го ослободат полскиот гарнизон во Кремљ што го држела Првата доброволна армија. Гарнизонот бил во ужасна состојба. Во градот снемувало храна и се појавиле случаи на канибализам.

Доброволната армија стасал до Москва и зазела положба. Полската војска под команда на хетман Јан Карол Ходкевич ги нападнала Русите на 22 август. Борбата траела шест часа. Ходкевич со Полјаците не успеал да дојде до Кремљ.

Столчени

Полјаците излегуваат од Кремљ и му се предаваат на кнезот Пожарски 1612 / Ернест ЛиснерПолјаците излегуваат од Кремљ и му се предаваат на кнезот Пожарски 1612 / Ернест Лиснер

Конечната битка е водена во следните два дена. По пет часа тешка борба во центарот на градот полските трупи ги скршиле руските редови и ги принудиле одредите на доброволната армија да се повлечат. Но, не постигнале некој поголем успех, само изгубиле многу сила. Додека Полјаците закрепнувале, Русите успеале да се прегрупираат и да тргнат во контранапад. Особено ефектен бил неочекуваниот продор на Кузма Минин и неколку стотини негови коњаници. Козаците исто така нанеле тежок удар на Полјаците. Хрониките бележат дека козаците најпрво почнале да се повлекуваат, но ги охрабрил монахот Аврамиј Палицин со својата беседа. Тој со црковните камбани ја собрал растурената војска и се обратил со емотивен говор полн со елан.

Избор на Михаил Романов за рускиот цар, 14 март 1613 година / Третјаковска галеријаИзбор на Михаил Романов за рускиот цар, 14 март 1613 година / Третјаковска галерија

На крајот Полјаците не можеле да ги задржат своите позиции и се повлекле во утврдениот дел од градот. Доброволната армија ја однела победата и така судбината на полјаците опколени во Кремљ била решена – се предале по неколку месеци. Како што истакнува еден полски хроничар, со овој пораз засекогаш е згаснато тежнеењето на Полјаците да воспостават контрола над Москва. Овој бурен период е завршен следната година со доаѓањето на престол на царот Михаил, основач на новата династија Романови.

При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.

Овој веб-сајт користи колачиња. Кликнете овде за да дознаете повеќе.

Прифати колачиња