Иљја Муромец: што се знае за најсилниот руски богатир

• Ве очекуваме на Телеграм-каналот https://t.me/rb_makedonija
• Вклучете го во пребарувачот „Show notifications“ (дозволи известувања) за нашиот сајт!
• Пријавете се на нашата неделна мејлинг листа

Секое руско дете уште од најрана возраст знае за Иљја Муромец, најсилниот и најхрабриот руски богатир. Тој е рускиот пандан на Херакле, непобедлив воин кој може да го победи секој противник, било да е тој уште еден руски богатир или негативец како Славеј арамијата.

На познатата слика „Богатири“ на Виктор Васнецов, Иљја Муромец е прикажан во средината и изгледа поголем и посилен од неговите другари. Дури и неговиот коњ изгледа помоќно од другите.

Богатири (1881—1898), Виктор Васнецов

Третјаковска галерија

Најверојатно на сликата „Богатирски скок“ Васнецов повторно го прикажал Иљја Муромец. Тој носи меч, штит, копје и камшик, а ждребецот се исправа на задните нозе до небото.

Богатирски скок (1914), Виктор Васнецов

Дом-музеј на В.М. Васнецов

Буквално екранизирајќи ја сликата на Васнецов, Иљја Муромец на црн коњ го прикажа и советскиот режисер Александар Птушко. (ОВДЕ можете да го погледнете неговиот филм „Иљја Муромец“). 

Постерот за филмот „Иљја Муромец“ (1956), О. Волков

Издательство «Рекламфильм»

Кој е всушност Иљја Муромец?

Тој е пред сé популарен јунак од фолклорот и актер на голем број настани од народните епски песни, таканаречени билини. Легендарниот лик на Муромец бил толку позната што навлегол дури и во скандинавскиот и германскиот епос, каде што Муромец се појавува како руски јунак.

Во првите 33 години од животот, Иљја од градот Муром бил парализиран. Фактички тој постојано лежел на печката, а за него се грижеле неговите родители. Но, еднаш го посетиле старци аџии кои не само што го излекувале, туку и му дале натчовечка сила. И му наложиле да оди и да служи кај кнезот Владимир Црвеното Сонценце (за чиј прототип се смета кнезот Владимир Свјатославич, кој го донел христијанството во Русија).

Така, Иљја Муромец почнал да се бори за Русија и да ја брани од непријателски напади и сите зли сили.

Која реална личност се крие зад ликот на Иљја Муромец?

Иако Иљја Муромец бил еден од најпопуларните фолклорни јунаци, неговото име не се споменува во летописите. Руските епски песни биле запишани дури во XVIII век, а пред тоа биле пренесувани само усно. Затоа секој регион имал свои варијации на сижето, па дури и неколку различни верзии за тоа како умрел богатирот: некаде бил скаменет, некаде доброволно легнал во гробот, а некаде отпловил во непознати далечини.

Меѓутоа, настаните запишани во фолклорот се одиграле, според проценките, некаде во X-XI век. Временското растојание е преголемо и затоа не може со сигурност да се каже дали Иљја Муромец навистина постоел ниту која реална личност стои зад овој колективен лик.

Споменик на Иљја Муромец во Муром

 

Сергеј Пјатаков/Sputnik

Најблиска личност на богатирот е свети Илија Муромски (Печерски). Затоа тој најчесто се смета за прототип на Иљја Муромец. Роден во Муром, тој бил монах на Киевско-Печерскиот манастир. Постојат многу легенди за неговата физичка сила и за тоа како успеал со една чизма да се одбрани од непријателите кои го нападнале манастирот. Можно е пред да се замонаши да служел како војник кај киевскиот кнез.

Најраното пишано сведоштво за таков монах потекнува од 1638 година, а во 1643 година бил прогласен за светец (заедно со уште неколку киево-печерски монаси).

Икона од XIX век

Јавен домен

Во пештерите на Киевско-Печерската лавра се чуваат моштите на Илија Печерски, а особено е интересна неговата десна дланка преклопена како за молитва: показалецот и средниот прст се испружени и споени, а домалиот и малиот прст се свиткани (таквата положба на прстите била во употреба пред црковните реформи во XVII век).

(CC BY-SA 3.0)

Во советско време е направена експертска анализа на моштите, при што е утврдено дека моштите припаѓаат на човек со силна градба и висина од околу 177 сантиметри, што во XII век било повеќе од просекот. Утврдена е и приближната возраст на починатиот - 40-45 години. Исто така, на шаката е пронајдена рана од копје, што ја потврдува претпоставката за воинственото минато на монахот.

Затоа овој светител се смета за покровител на разни видови војска, а на многу икони и скулптури е прикажан со меч или со копје и на коњ.

Но, најинтересно е што советските експерти открија дефекти на 'рбетот кои сведочат дека тој во младоста можел да страда од заболувања на мускулно-скелетниот систем. Значи, можно е свети Илија, како и неговото алтер его од билините, да бил неподвижен во младоста, а потоа на чудесен начин да оздравил и станал силен.

Покрај тоа, во православната свест, фолклорниот Иљја Муромец често се поврзувал со библискиот пророк Илија. Кога грмело и светкало, во Стара Русија се верувало дека Иљја се вози на небото во својата кола.

При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.