Не пропуштајте!
Придружете се на Russia Beyond на Телеграм за повеќе есклузивни содржини
1. Централна Азија, која се протега од казахстанските степи до Авганистан и од Каспиското Море до кинеската граница, беше последната голема територијална аквизиција на Руската Империја пред нејзиното паѓање во 1917 година.
2. Долго време Русија не се осмелуваше да се меша во работите на регионот на Централна Азија. Територијата на денешен Казахстан, Таџикистан, Киргистан и Узбекистан е вистински лонец што врие. Многу племиња во малите држави се воделе бескрајни брутални војни и крвави судири.
3. Најголемите државни единици во Централна Азија се Кокандскиот Хивинскиот ханат (Хорзем), како и Бурханскиот емират (до 1785 година се нарекувал Бухарски ханат). Дури и во 17 век, тука доминирал средновековниот феудализам, а ропството брзо се развивало.
4. Во 1714 година, кралот Петар I испратил воена експедиција во Хива за да ја тестира силата на неговите соседи од Централна Азија. Подобро подготвен и опремен, 6.000-дниот одред на кнезот Александар Бекович-Черкаски лесно ја растерал 24.000-та војска на Шергази Хан. Владетелот на Хива тогаш прибегнал кон итрина. Тој понудил мир, но во меѓувреме започнал ненадеен напад и ги убил или заробил руските војници. Тој ја испратил главата на кнезот како подарок до ханот од Бухара.
5. Во XVIII век Русија активно се шири во казахстанските степи и се приближува до границите на државите во Централна Азија. Казахстанските кланови на т.н. Помладиот и Средниот жуз (ордите), кои барале заштита од Русите од разорните напади на соседните племиња Џунгар, доброволно се потчиниле на царското владеење. За возврат, Постариот жуз останал под политичка контрола на Коканд.
6. Релативно мирниот соживот меѓу Русија и земјите од Централна Азија завршил во средината на 19 век. Причината е доаѓањето на нов опасен играч во регионот - Британската империја. Британците, кои веќе се населиле во Индија, активно напредувале на север, обидувајќи се да го прошират своето влијание во Авганистан, Бухара, Коканд и Кива. Кога се појавуваат британски дипломати и тајни агенти на Министерството за одбрана во средноазиските градови, Русија одлучува да се подготви за превентивен напад. Централна Азија стана арена на борба помеѓу две империи, попозната како Големата игра.
7. Експанзијата на Русија во регионот на Централна Азија има и економски причини. Избувнувањето на американската граѓанска војна во 1861 година доведе до голем пад на снабдувањето со памук на Русија, нешто што ја погоди империјалната текстилна индустрија. Под овие околности, морало брзо да се најде алтернатива и стабилен ресурс за оваа важна суровина, а тоа можеле да бидат Коканд и Бухара.
8. Земјите во Централна Азија практично немаат шанси против руската армија. Борбената подготвеност на нивните трупи не била на високо ниво, додека повеќето од нивните луѓе не биле вооружени. „Во Коканд нема редовна војска“, напишал ориенталистот и историчар Владимир Вељаминов-Зернов во педесеттите години од 19 век. „Армијата Коканд има артилерија, но таа е толку лоша што тешко може да се нарече така.
9. Огромната бројна надмочна војска на Кива, Бухара и Коканд е ирелевантна во судирот со добро обучените руски трупи. На 29 јуни 1865 година, мал (1.300 мажи) одред, предводен од генерал. Михаил Черњаев, го освои еден од најголемите и најбогатите градови на Кокандскиот ханат - Ташкент - кој го бранеше гарнизон од 30.000 лица. Две години подоцна, градот стана административен центар на Кабинетот на генералниот гувернер на Туркестан, основан во Централна Азија.
10. „Необично изгледаа нашите грст војници, опкружени и изолирани од многу коњаници на Бухара, кои напредуваа до позициите кои се сметаа за несовладливи и беа окупирани од непријател кој беше 10 пати посилен“, пишува во својата книга „Освојувањето на Туркменистан“ идниот воен министер на империјата офицерот Алексеј Куропаткин во опишувањето на освојувањето на Самарканд во Емиратот Бухара на 27 мај 1868 година.
11. Во битката кај височините Зерабулак на 14 јуни 1868 година, војската на емирот Музафар со 30.000 војници била поразена од одред од 2.000 лица предводен од генералот Константин Кауфман, нешто што на крајот го доведе емиратот Бухара во загуба. Во 1873 година истата судбина го снајде Ханатот Хива, а три години подоцна и Кокандскиот Ханатот.
12. Една од најтешките операции на руските едници за време на освојувањето на Централна Азија беше освојувањето на племињата Теке кои живееја во денешен Туркменистан. Во опсадата и нападот на тврдината Гак Тепе во јануари 1881 година, тие загубија 1.000 луѓе. За споредба - во најжестоката битка против Бухара и Хива загубите биле само по неколку десетина луѓе.
13. Со доброволното пристапување на племињата Мерв во Руската империја во 1884 година и пристигнувањето на руските трупи на границите на Авганистан, кој бил под британска заштита, завршило освојувањето на Централна Азија. Со доаѓањето на новите власти, ропството било укинато и било завршено повеќевековното непријателство со локалното население. Меѓутоа, не сите територии биле вклучени во Руската империја. Иако значително се намалиле во големина, Емиратот Бухара и Хаванскиот ханат официјално ја задржале својата независност, прифаќајќи го руското покровителство. Ова му овозможувало на раководството на земјата да изврши ефикасна контрола врз овие региони без да троши значителни ресурси. „Мојот најдобар регионален началник е емирот од Бухара“, велел генерал-губернаторот на Туркестан, Константин Кауфман. Независноста на двете земји конечно била укината од болшевиците во 1920 година.
14. Велика Британија, чие пристигнување во регионот на Централна Азија е она што во голема мерка ја предизвикало експанзијата на Русија, немоќно гледа во триумфот на својот геополитички противник. Откако го доживеа големиот бунт на Сепоите во Индија во 1857-59 година, Лондон немаше ниту сила ниту ресурси да влезе во отворен судир со Русија и се ограничи на издавање дипломатски протести.
15. Иако Британците ја изгубија Централна Азија, тие внимателно ги бранеа патиштата кон Авганистан и Индија од Русите. Кога во 1885 година избувна граничен конфликт на реката Кушка меѓу руски и авганистански трупи, Велика Британија беше на чекор да и објави војна на Русија. Во следните години, страните ќе седнат на преговарачката маса за да ги исцртаат сферите на влијание во регионот. „Големата игра“ меѓу двете империи заврши дури во 1907 година со потпишување на Англо-руската конвенција, со што се финализираше формирањето на воено-политички блок составен од Русија, Велика Британија и Франција, познат како Тројната Антанта.
При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.
Претплатете се
на нашиот билтен!
Добивајте ги најдобрите стории на неделата директно во вашето сандаче