На работ на амбисот: Како советскиот поморски офицер спречи нуклеарна војна

Од самиот почеток, кубанската ракетна криза во 1962 година се закани со светска катастрофа. САД побараа отстранување на советските нуклеарни проектили од Куба, додека Москва инсистираше на тоа дека Вашингтон прво треба да ги отстрани своите ракети од Турција.

Претседателот Џон Ф. Кенеди ѝ нареди на морнарицата на САД да ја блокира Куба, а Никита Хрушчов реагираше, испраќајќи четири дизел-фокстроф подморници, секоја опремена со нуклеарно торпедо, во водите на Куба.

На 27 октомври, катастрофата беше близу: Советите, кои имаа база на островот, го соборија американскиот авион У-2, убивајќи го пилотот. Војната беше на само еден чекор. 

Невидена напнатост 

Советската подморница Б-59 близу Куба

Legion Media

Ситуацијата потоа стана уште пожештена. Над брегот на Куба, 11 американски бомбардери и носач на авиони ја опкружија една од подморниците, Б-59. Американците немаа поим дека Б-59 е вооружена со нуклеарно оружје и почнаа да одат во длабочините за да ја принудат подморницата на површината. Службениците морале да одлучат дали да возвратат или не.

Капетанот на подморницата, Валентин Савицки, се обиде да стапи во контакт со Москва, но немаше отворена линија. Експлозиите беа поблиску и поблиску. „Се чинеше како да седите во железно буре и некој да го удри со чекан“ велиВадим Орлов, кој беше на Б-59 како разузнавач.

Во подморницата почнало да недостасува енергија и воздух, и за да се дополни таа треба да се поврзе, но екипажот не знаел дали американските бродови ќе нападнат или не. Можеби Третата светска војна веќе започнала? 

На сцена доаѓа Архипов 

Тројца офицери мораа да донесат одлука: да се поврзе според американските барања, или да започнат со торпеда, вклучувајќи го и нуклеарното. Според Орлов, капетан Савицки бил подготвен да изврши напад, а како и замполитот (политички офицер). 

Орлов изјави дека Савицки, нервозен и сигурен дека војната веќе започнала, викнал: „Ќе ги експлодираме сега! Нема да ја засрамиме нашата морнарица!“ 

Но, третиот офицер, капетанот Василиј Архипов, кој беше задолжен за целата флотила, ги убедил своите колеги дека отворањето на нуклеарно торпедо е премногу опасна одлука. 

Б-59 се појави, барајќи американските бродови да ги запрат своите провокации. Заедно со уште три други подморници, таа беше принудена да ги напушти кубанските води и да се врати во СССР. Но, главната работа беше во тоа што екипажот избегна судир во целосен обем. Следниот ден - 28 октомври 1962 - Хрушчов и Кенеди постигнаа договор. Кубанската ракетна криза заврши. 

Спасувањето на К-19 

Василиј Архипов

Една од причините зошто Савицки го послуша Архипов беше авторитетот што тој го имал. Највпечатлива епизода што го направи познат меѓу подморницичарите се случи една година пред кубанската криза. 

Во 1961 година, Архипов работел на К-19, нуклеарна подморница која била озлогласена меѓу советските службеници поради нејзините дефекти и несреќи - дури го добила и прекарот „Хирошима“. Во јули 1961 година, К-19 спроведува вежби во Северниот Атлантик кога неговиот реактор се расипува, губејќи ја течноста за ладење.

Нивото на радијација скокнуваа опасно; многу членови на екипажот и офицери беа во паника, и се обиделе да создадат немири. Архипов, заменик-капетан на К-19, беше меѓу ретките што останаа смирени, одржуваа ред и помогнаа да се организира соодветна евакуација. Тој го покажа истото ниво на смиреност покрај брегот на Куба една година подоцна. 

Непознат херој

Архипов не доби пофалби откако кризата беше решена - барем официјално. Целата приказна остана класифицирана. Архипов продолжи со својата поморска служба, постигнувајќи го чинот заменик-адмирал во 1981 година. По пензионирањето тој тивко живееше со своето семејство во Московскиот регион.

Во 2002 година, за време на конференцијата посветена на 40-годишнината од кубанската ракетна криза, разузнавачкиот офицер Вадим Орлов ги откри деталите за тие настани, вклучувајќи го и тоа колку блиску дошол светот до нуклеарна катастрофа и каква била улогата на Архипов во нејзиното спречување. 

Том Блантон, директор на Архивот за национална безбедност, импресиониран изјави: „Лекцијата од ова е дека едно момче кое се викало Василиј Архипов го спаси светот“. Учесниците на конференцијата се согласија, но никој никогаш нема да го сослуша ставот на Архипов. Почина четири години претходно, во 1998 година.

При користење на материјалите на Russia Beyond задолжителен е хиперлинк до изворот од кој е преземен материјалот.