Хомjаков: витезот на слободата
А.C. Хомjаков (1804-1860)
Воовојтекстќепродолжимедагиследимеидеитенаоригиналнатаруска „школа“ – словенофилите. ОткаковопоследниоттекстгопретставивмеКирејевски, сегаќесеосврнеменанеколкуклучнизабелешкинаА. С. Хомјаков (1804-1860). Нанекојначин, идеитенаКирејевскиисловенофилитесвојотврвенизразќегодобијатвоучењатанаХомјаков.
Хомјаковбилстрашенинтелект - неговатаерудицијабилапростоневеројатна. Познавалисторија, философија, богословие, лингвистика, математикаифизика, асезанимавалсоземјоделие, патентиралпрактичниизуми, машини, пушки... Страснополемизираливоговорништвотомунемалорамен. НадрагаволјаисоогроменжарвлегувалвополемикимеѓуинтелектуалнитекруговивоРусија, независнозакаквитемидасеработело. Простообожавалдаполемизира, аималвремеиенергијаидапишува. Апишувалмногу, неговитесобраниделанадминуваат 4000 страници, асодржатодпоемиитрагедии, прекуполитичкитрактати, историософскиопсервацииифилософскианализидорелигиозниибогословскитекстови.
Овојдлабокообразованисестраноспособенблагородник, инсистиранаградењенанационалнамислакојаќепочиванаправославнитемели. Неговатасоцијалнатеоријадиректноеинспириранаодрелигијата. Впрочем, тојкакосамодагипревелбогословскитепоимивосоцијалнатасфера. ВосвојатаобемнаинезавршенаработаБелешкизасветскатаисторија,Хомјаковнаогроменисторискиматеријал (одантикатадосредниотвек), јатестирасвојатахипотезазаоформувачкотоисторисконачело - верата. Изанего, какоизаКирејевски, Чаадајев, ивоопштозацелатасловенофилскатрадиција – вератаеконститутивенсоцијаленфактор. Онаштоесуштинсковоисторискиотпроцесе – религијата. Тојуверува: „Ќеповторамуштееднаш – поважноодбилокоиматеријалниуслови, одсекаквополитичкоуредување, одсекаквиодносимеѓуграѓаните, сепреданијатаивератананародот.“ Различнитевероисповедидетерминираатодреденменталитет, којподоцнапродуцираодредениисторискинастани – етевакасумарнобиможеладасепоедноставипозицијатанаХомјаков. Впрочем, какоштосамиотистакнува: „Верата [...], екрајнатаинајвисокатаграницананародниотразвој. Лажнаиливистинита, таавосебегоопфаќасиотсветначовековитезамислиичувства. Затоаситепоими, ситестрасти, целиотживотодвератадобиваособенкарактер, какоштотие, одсвојастрана, втиснуваатвонеанеизбришливитрагови.“
„
Соборното единство е општествениот идеал на Хомјаков, според кој треба да се устрои Русија. А општеството, соодветно на ова треба да биде соборно – заедница на слободни луѓе, а не како она на Запад – заедница на робови.
Натојначин, Хомјаковсеобидувапрекурелигијатадагопротолкувасветскиотисторискиразвој. Патака, тојзадајадемонстрираовааидеја, ситерелигиигиделинадвегрупи: 1. ирански2. кушитски. Водоминантноиранскитерелигиивладееслободата, духотитворечкиотпорив, водоминантнокушитските – нужноста, присилатаиматеријата.Овиедвесилигоодредувааттекотнаисторијата. ОдовдетојќејаконстатираиборбатанаИстокотиЗападот. Воедниотеолицетворенаслободата, вовториотнужноста. Павотаасмислатојќерече: „БорбатанахристијанскиотИстокихристијанскиотЗападеборбанаиранскиотикушитскиотелементвнатревохристијанскиотсвет, борбапомеѓудуховнатаслободаиматеријалнатанужност, моралотимистицизмот.“
ОдтукаикритикатазаЗападот. Западнатарелигијапроизвела, спореднего, ропскименталитет. Тојгикритикуваикатолицизмотипротестантизмот. Западнотохристијанство, гозагубилоиранскиотпринципигоотелотворилокушитскиот. Католицизам, наместослободен, творечкиодносконБога, станалхиерархијаипотчинетост. ВозападнатаЦрква, велиХомјаков, местотонаДухотБожјиеотстапенo на „чисторационалистичкаталогика.“ Овапроизвелоодличнаорганизација, носеизгубиласлободата. „Натојначин, хиерархијатаотелотворенавоеденчовек - Папата – сепретворавотиранија ... христијанитесепретворениворобови“ – велиХомјаков. Какологичнапоследицанаовасејавилпротестантизмот, тоједноставноереакција, побунапротивтоанаметнатоединствоипотрагапослободата. Toj e бунтпротивтиранијатанаразумотодкојсераѓаропството. Едноставно, споредХомјаков, протестантизмоте „чедо“ налатинството. Затоаитаму, наЗапад, поединецотнееслободен, зоштоопштествотогопотиснало, заробило.
Воправославието, пак, серазбира, еотелотворениранскиотпринцип, автентичниотиранскидух, ХомјаковгогледаединственокајСловените, ворускиотнарод. Сотоаконечно, пронајденаеосноватазамесијанскатаулоганаРусија.Акодосега, таабиланадвородсветско - историскитепроцеси, „какорезултатнапосебнаисторискасудбинапреполнасоразновиднистрадањаинерамноправниборби,“ сега, таа - зачувувајќигоизворнотохристијанство - ќепретставувамодел, којќегоимапоследниотзборнасветско - историскатасцена.
Тоаетака, споредХомјаков, отиврзоснованапретходнитеанализисепокажувадекасамовоправославиетоимаединствовомноштво, (соборност), додекавокатолицизмотимаединствобезслобода, додекавопротестантизмотслободабезединство. Самоправославиетојаотелотворуваслободатаитоавоинизединствотовомноштвото.
„
Западното општество, според Хомјаков, својата историја ја пишува како резултат на судирот на индивидуалното и колективното, во постојана тензија да се усогласи индивидуалната слобода и јавниот поредок, при тоа, историјата се движи од деспотизам до револуција.
ТоабилоцелтанаХомјаков – каковрзоснованаовојиранскипринцип, отелотворенвоправославието, дагооствариидеалотнасоборноста. Гледаме, овојтеолошкитермин – соборност, Хомјаковгововедувавосоцијално – политичкатасфераисеобидувапрекунегодапокажекакотребадасеорганизираедноопштество. Соборност, неесамобогословско - философскакатегорија, тукуисоцијалнакатегоријакојастануваосновазаостварувањенанеговотопоимањенаопштествениотидеал, конципиранпоугледнаЦркватакакоидеалназаедница. СоборнотоединствоеопштествениотидеалнаХомјаков, споредкојтребадасеустроиРусија. Аопштеството, соодветнонаоватребадабидесоборно – заедницанаслободнилуѓе, анекакоонанаЗапад – заедницанаробови. Секоезападноопштествоеорганизираноисилносамовомератавокојаезагушенаслободатанапоединецот. Западот, вокојеотелотворенрационализмотиримскотоправо, еврвенизразнатаквоопштество, сметаХомјаков.
„
Хомјаков бил страшен интелект - неговата ерудиција била просто неверојатна. Познавал историја, философија, богословие, лингвистика, математика и физика, а се занимавал со земјоделие, патентирал практични изуми, машини, пушки....
КакоиситесловенофилииХомјаковопштествотогосфаќалкакоорганизам, анекакомеханизам. Секаковопштественколективитет, воосноваездружувањенамноштво, нооколунекаквацел, некаковзаедничкиинтересилиафинитет, ноединствотовотаквиколективитетинеесоборноединствокоесетемелинадуховнатаврсканечленовите. Соединувањетовособорностанеемеханичко, какокајдругитеколективитети, апритоа, тоаенај-единствено, затоаштоеслободно, органскоединство. Акособорностаепринципначијаосновамноштвотоверницистанувазаедница, тогаштаквиотпринципможеверојатнодабидесоцијалноапликативен, т.е. потаковурнекможедасеуредизаедницата.
Хомјаковнеможеданевидидекасекоеопштествоеорганизиранонапринуда, назакониредкојоднадворгирегулираодносите, анеодвнатре, одеденсоборендухнасоработкаииманентнаморалност. Затоа, восекоеопштество (аХомјаковтоагогледалсамовозападното), постоиантагонизампомеѓупоединецотисистемот. Западнотоопштество, споредХомјаков, својатаисторијајапишувакакорезултатнасудиротнаиндивидуалнотоиколективното, вопостојанатензијадасеусогласииндивидуалнатаслободаијавниотпоредок, притоа, историјатаседвижиоддеспотизамдореволуција. Западнотоопштествоима „несоборен“ карактеризатоанеможедасерешииуредиодносотпоединец-држава. Западнатамислапоаѓаоднекаквапрвичнапретпоставказапримордијалнаподвоеностнапоединецотиопштествотозатоаштогонемааттоаживоискуствонасоборност, коеспоредХомјаковгоимавоправославието.
Едноваквоидеалноопштество, безнадворешнапринуда, заснованоисклучивонатоадуховноединствонаситечленови, претставуваусловзасоздавањеназаедница. Православието, сособорноста, можедапретставува, споредХомјаков, интегративнаирегулативнаосновазаедноваквоопштество. Тоабибилоопштество, заедница, безпотребаодсоздавањенаправно-политичкиинструменти. Акоимасоборноединство – немапотребаоддржава, немапотребаодправнарегулативаиинституциизарегулирањенајавниотживот. Овиеинституции, впрочемсесимптомзанепостоењенасоборност!
Хомјаковедемонстрацијанацелатасловенофилскасоцијалнаиполитичкафилософија, закојаекарактеристичнатаажелбадасеослободатодсекојанадворешнаформаипринудавоопшто. Возможналиеваквадржава, возможнолиеваквоуредување? Проценетесами.
Сите права ги задржува „Росијскаја Газета“.