Македонија ми е во срцето

- Г-ѓо Усикова, најпрво би сакале да ги запознаеме читателите со вас, па затоа кажете ни неколку ваши биографски податоци. 

Па, вака. Родена сум во 1933 година во Москва. Тоа беа години на превирања во целиот свет, а моето детство практично се одвиваше во ужасите на Втората светска војна. Во 1950 година се запишав на Московскиот државен универзитет “М. В. Ломоносов”, на катедрата за славистика, на одделот за бугарски јазик и книжевност. Факултетските денови поминуваа успешно, така што по пет години дипломирав. Тогаш почнав да се занимавам со коректура и редактура, каде всушност го добив и редакторското искуство. По неколку години бев повикана на замена за бугарски јазик и со задоволство прифатив. Тогаш, мојот ментор, професорот Самуил Борисович Бернштејн, ми предложи да почнам да се занимавам со македонски јазик и да ја напишам мојата кандидатска дисертација на тема од македонскиот јазик. Идејата ми се чинеше интересна, иако пред тоа не бев се сретнала со македонскиот јазик. И така, во 1965 година ја одбранив теза со наслов “Морфологија на именките и глаголите во македонскиот литературен јазик”. Истата таа година за првпат отпатував во Македонија на усовршување на јазикот. 

- Како го доживеавте вашето прво доаѓање во Македонија? 

Имав среќа ментор во Македонија да ми биде академик Блаже Конески. Тој беше човек со кого навистина можеше прекрасно да се работи. Тогаш живеев во студентскиот дом Кузман Јосифовски, а филолошкиот факултет беше во Тафталиџе, па секој ден одев пеш дотаму во придружба на Ружа Панова, која постојано ме коригираше, така што мошне бргу почнав слободно да зборувам македонски. Она што навистина ме фасцинираше во Македонија беа луѓето, начинот на живеење и така ја засакав оваа земја, така Македонија ми се всели во срцето. 

- Што се случи по вашето враќање во Москва? 

Во тој период почнав да работам како професор по македонски јазик на факултетот. Најпрво тоа беше јазик под Ц, односно изборен, потоа започнавме со програма под Б, односно како втор јазик, а во 1975 година беше отворена првата катедра за македонски јазик во Русија, кога всушност започна да се изучува македонскиот јазик како прв, односно главен јазик. 

- Каков беше односот на тогашната политика кон вас, со оглед на блиските односи што СССР ги имаше со Бугарија во тоа време?

Па, приликите не беа баш поволни. Кога ја напишав првата морфологија на македонскиот јазик на руски, книгата беше одбиена за печат со оглед на тоа дека не постоеше такво нешто за бугарскиот јазик. Така, бев советувана најпрво да напишам прирачник за бугарски јазик. Го прифатив предлогот и како коавтор го напишав тој прирачник, а што се однесува до мојот необјавен труд, смогнав сили и тој беше објавен во Македонија. Навистина тогаш ми беше тешко што не ме објавуваа, но јас тивко работев и подготвува специјалисти кои ќе се занимаваат со македонски јазик. Така денес сум горда што токму од таа катедра излезе прекрасен кадар кој денес навистина професионално ја работи својата работа. 

Иако според кодификацијата е многу млад, за многу кратко време изоде голем пат, помина преобразба и денес се наоѓа високо на листата на современи светски јазици. 

- Извесен период работевте и на филолошкиот факултет “Блаже Конески” во Скопје. Како ќе го окарактеризирате тој период од вашиот живот? 

Во 1993 година дојдов во Македонија и започнав да работам на катедрата за славистика, како професор по руски јазик. Во тој период ја запознав Македонија до детали. Ми се случија и многу пријатни работи како што беше кога МАНУ ме избра за дописен член, а исто така и кога бев прогласена за почесен професор на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“. Во тој период со две колешки од катедрата го напишавме и првиот прирачник за напреднати по превод, кој го користат не само студентите од филолошкиот, туку и од други факултети. Токму тогаш заедно со неколку други колеги од Ломоносов го направивме и големиот македонско – руски речник во три тома кој многу бргу и беше распродаден. 

- Кога сме кај вашата научна дејност, кажете ни со кои македонски колеги сте соработувале? 

Па, морам пред сè да кажам дека поголемиот дел од моите трудови ги работев сама, така што соавторството е многу малку застапено. Но, во секој случај морам да истакнам дека на моите прашања секогаш беа подготвени да одговорат академик Блаже Конески, академик Божидар Видоевски, професор Лилјана Минова Ѓуркова и други. 

- Поминаа многу години од кодифицирањето на македонскиот литературен јазик, какво е вашето мислење за неговиот развој? 

Морам да истакнам дека македонскиот јазик, иако според кодификацијата е многу млад, за многу кратко време изоде голем пат, помина преобразба и денес се наоѓа високо на листата на современи светски јазици. Тоа пред сè се должи на кодификацијата, односно на моделот што го избрале кодификаторите. Тука пред сè мислам на оттргнувањето од старословенската основа, за разлика од рускиот и од бугарскиот јазик кои се засновани на неа, во смисла на морфолошки и ортографски правила, а најважно од сè е успешно избраната дијалектна основа. 

Секогаш кога сакам да наздравам го правам тоа со две здравици: „За Македонија“ и „За македонските пријатели“. 

- А, какво е вашето мислење за македонската култура воопшто? 

Можам да ви дадам само индивидуално мислење зашто сепак не сум културолог. Паметам дека уште од моето прво доаѓање во Македонија почнав да одам на театар. Тогаш директор на театарот беше професорот Илија Милчин и тој без билет ме пушташе на секоја претстава и на сите проби. Тоа беше многу интересно, особено пробите, кога ги слушав забелешките на лекторот кој беше присутен таму. Инаку ја сакам македонската литература и многу читам, секогаш кога ќе се појави нов филм го гледам. Всушност, сакам и консумирам сè што е македонско: сакам македонска храна, сакам македонско вино, македонски песни. 

- На универзитетот Ломоносов како лектори работеле и многу наши лингвисти, од кои поголем дел денес работат на филолошкиот факултет “Блаже Конески” во Скопје. Каков беше односот со нив? 

Интересно е да се каже дека лекторите што доаѓаа кај нас имаа и што да научат. Секако тука е јазикот, но мошне важно е тоа што се запознаа со нашата, руска, методика на предавање на странски јазици, која има свои специфики. Како што констатиравте, голем дел од нив денес работат на филолошкиот факултет и во институтот за македонски јазик. Наши лектори беа Лилјана Минова Ѓуркова, Максим Каранфиловски, Димитар Пандев, Кита Бицевска, Роза Тасевска, потоа Илија Чашуле, кој јас го познавав уште како дете, и многу други. Можам да кажам дека и јас и студентите бевме многу задоволни од нивната работа. 

- Со години по ред сте редовен посетител на семинарот за македонски јазик, литература и култура кој традиционално се одржува во Охрид, па кажете ни како сте задоволна и како се чувствувате кога доаѓате на него? 

Секогаш сум среќна кога одам во Македонија, а особено кога е тоа поради семинарот за македонски јазик. Секако курсевите за македонски јазик се мошне важни, но незаборавни се дружењата што ги имаме, разговорите со пријателите и колегите од Македонија, а пред сè ме радува тоа што студентите остваруваат контакти и се дружат. 

Рина Усикова е автор на над 100 научни публикации и уметнички преводи од македонски на руски, меѓу кои најважни се: 

1. Македонски јазик // Граматички особености на западнословенските и јужнословенските јазици, Москва, 1977

2. Македонски јазик, Скопје 1985

3. Македонско – руски речник во три тома, Скопје, 1997

4. Македонски јазик // Основи на балканската лингвистика. Втор дел. Словенски јазици., 1998

5. Граматика на македонскиот литературен јазик, Москва, 2003

6. Македонско – руски речник (40.000 единици), Москва, 2003

Сите права ги задржува „Росијскаја Газета“.