Формите на среќа наречени Тетрис

Раѓањето на Тетрис

Тетрис во 1984 година го осмислил Алексеј Пажитнов, кој во тоа време бил програмер во Компјутерскиот центар на Академијата на науките на СССР „А.А. Дородницин“. На Интернет често може да се најде информација дека тој го направил тоа зашто тогашната работа како истражувач во областа на вештачката интелигенција му била здодевна, но тој самиот вели дека играта ја креирал „за сопствено задоволство“, со напомена дека „само на тој начин е можно нешто да се измисли“.

Алексеј Пажитнов, творецот на Тетрис (2008). Извор: Gloria Langreo.

Обликот на фигурите кои паѓаат потекнуваат од играта пентамино, која Пажитнов, голем љубител на математичката страна на игрите, сакал да ја реши по компјутерски пат. Бидејќи тогашните процесори биле многу слаби за да анализираат комбинација на фигури од пет елементи, Пажитнов се концентрирал на тетрамино, верзија на истата игра со фигура од четири дела. И така, еден ден во јуни 1984 година, на памет му паднала идејата за фигури кои треба да се наредат во реално време, паѓајќи во „чаша“ со димензии 20х10 и за исчезнување на пополнетите редови. Така е родена сосема нова игра. А, за името недостасувал омилениот спорт на Пажитнов, па тетрамино и тенис заедно го дале името „Тетрис“.

Првата имплементација на идејата за Тетрис Пажитнов и неговиот колега Дмитриј Павловски ја направиле на советскиот компјутер Електроника-60. Потоа 16-годишниот Вадим Герасимов „го портувал“ кодот за Тетрис со Електроника-60 на РС. Така настанала целосната верзија на првиот Тетрис 3.12.

Според кажувањата на Герасимов, настанокот на Тетрис бил дело од пошироката соработка во создавање „забавен парк“ од компјутерски игри во пријателска атмосфера. Во СССР приватното производство и продажба на што и да е биле забранети, така што за „комерцијализација“ не помислувал никој од програмерите.

Но, пренесувањето на распространета компјутерска архитектура довело до брзо ширење на играта, и тоа не само во Москва и во СССР, туку и надвор од границите на земјата. Тогаш започнува замрсениот дел од приказната, во кој вистински се спротивставија два света: најголемиот компјутерски гигант од Западот и вештите трговци-измамници, борејќи се меѓу себе, се расправале за мошне тешки работи – да земат нешто од држава чиј правен систем не беше дизајниран за каква и да е трговија со странство. Проблемот околу наизглед обичната игра, нарасна во толкава мера што во определен момент тој допре и до самиот политички врв на Советскиот Сојуз.

Расправа за Тетрис

По Интернетот може да се прочитаат голем број романтизирани статии за борбата за лиценца за продажба на Тетрис, од кои може да се добие впечаток дека западните компании, воодушевени од „првата игра зад Железната завеса“, сакале легално да соработуваат со СССР. Сепак не е тешко да се претпостави дека нивната желба да „добијат потпис“ од Москва била просто единствениот начин за обезбедување позиција во меѓусебната борба. Вистина е далеку од вообичаените раскажувања, таа е мошне компликувана , тешко е да се најде надвор од рускојазичниот Интернет и накусо изгледа вака...

Англиската верзија на Тетрис, која е блиска до прототипот од 1984 година, е прикажана на музејскиот експонат на советската Електроника-60. Квадратите на фигурите се претставени со помош на аглести загради []. Извор: ImageForum.

Западот му фрлил око на Тетрис во Будимпешта низ очите на Роберт Стејн, британски трговец со софтвер, „специјализиран“ за Источна Европа. Тој знаел од каде потекнува Тетрисот, но, за да не губи многу време, едноставно „му ги продал правата“ за играта на информатичкиот магнат Роберт Максвел, кој, случајно или не, имал јаки врски со Кремљ. Стејн се надевал дека, доколку се вмешаат Русите, „со него лесно ќе се објасни“, докажувајќи дека купил игра слична на Тетрис направена во Унгарија.

Компаниите на Максвел започнале да го продаваат Тетрисот. Но, Стејн бил загрижен: искусните играчи од Западот лесно можеле да го определат вистинското потекло на Тетрисот и од Москва да добијат „вистински потпис“, кој можел лесно да ги уништи неговиот труд и неговата заработка. Затоа кон крајот на 1986 година сепак отишол на преговори во Академијата на науките на СССР. Преговорите не успеале.

Во меѓувреме, откако новиот „сопственик“ ги продал дел од правата на „Атари“, се случило она од што Стејн се плашел: „Нинтендо“ се заинтересирал за доказ за поседување оригинална лиценца. Бидејќи такво нешто не постоело, претставниците на сите споменати корпорации во 1989 година истовремено побрзале во Москва „на преговори“.

Но, проблемот бил во тоа што во советскиот правен систем ниту програмерите на Академијата на науките не биле сопственици на што било, и преговори можеле да се водат само со институција: „Електроноргтехником“ („Елорг“), која била под јуриздикција на Министерството за надворешна трговија на СССР одговарала за увозот и за извозот на компјутери и софтвер.

Како што велат сведоците „крстоносните војници“ на компјутерските гиганти во Москва настапиле со многу хистерија и со непристојности, што е сосема разбирливо, имајќи ги предвид огромните суми кои им се смешкале во случај на успех (и кои би можеле да ги изгубат во случај на неуспех, поради веќе вложените средства).

На прв поглед, советските преговарачи и покрај целосното отсуство на искуство во вакви работи, постапиле мошне паметно. Му ги продале правата на Хенк Роџерс, кој работел за „Нинтендо“, компанијата која повеќе не дошла на преговори зашто веќе започнала со нелегална продажба на Тетрис. Разлутениот Максвел работата ја кренал до советскиот врв, но ништо не можело да помогне. А, првиот откривач на Тетрис, Стејн, подоцна рекол дека направил животна грешка зашто уште на почетокот не ја претставувал Тетрис како унгарска игра, со што „Русите не би можеле да направат ништо“.

Богатство од Тетриси

Но, може да се постави прашањето зошто СССР воопшто ги продавал правата за Тетрис на кој и да е и зошто самата држава не организирала продажба кога јасно го сфатила потенцијалот на новата игра. На ова прашање, секако, никогаш нема да добиеме одговор. За волја на вистината, расплетот на правниот статус на Тетрис и не е толку лош, имајќи предвид дека во тоа време постоеле многу кражби на интелектуална сопственост од СССР.

Верзијата на „Нинтендо“ на платформата Гембој брзо тргнала во освојување на светот. Како што во 1995 година пренесе московскиот весник „Комерсант“ за само 6 години „Нинтендо“ заработил над две милијарди долари, Роџерс околу 40 милиони, а советската, односно наскоро потоа руската, држава се задоволила со 10 милиони.

Пажитнов во 1991 година замина во САД. Кога во 1996 година истече оригиналната лиценца на „Елорг“ тој со Роџерс на Хаваи ја основаше фирмата The Tetris Company (TTC); TTC ги откупи преостанатите права од „Елорг“ и во 1996 година и самиот Пажитнов почна да заработува пари од своето чедо.

Борбата пламти и понатаму. Како што е познато, постојат безброј клонови на Тетрис со мали модификации (да кажеме 3Д-Тетрисот) и Пажитнов смета дека овие мали разлики не се доволни да ја модификуваат како нова игра, Во 2010 година Гугл на барање на ТТС тргна од Андроид-Маркет 35 клонови на играта под друго име, а на овој начин морале да постапат и други компании, вклучувајќи ја и Епл.

Пажитнов сепак смета дека не се вплеткал во замката на богатење. Девет години работел во „Мајкрософт“, но засега Тетрис останува неговиот единствен хит. Иако денес смартфоните отвораат нови хоризонти за голема заработувачка, тој вели дека „никогаш сериозно не размислувал за тоа“ зашто „секогаш можете да заработите 'малку повеќе'“.

Среќата, опасностите и лековитоста на Тетрисот

Оваа приказна, чија првна, човечка и техничка страна може да се протолкува на разни начини, воопшто не пречи во тоа Тетрис да им нуди на луѓето задоволство. Продадени се над 70 милиони копии на играта и, според различни податоци, неа ја играле повеќе од стотици милиони, па дури и милијарда луѓе. Дури ни по 30 години од нејзиното креирање, таа ја нема изгубено својата популарност, што ја прави вистински феномен.

Прототипот на Тетрисот од 1984 година бил изработен во текстуален режим на зелено-црн монитор на советскиот компјутер Електроника-60, а квадратчињата на фигурите биле претставено со помош на аглести загради []. Извор: leningrad.su/museum.

Самиот Пажитнов смета дека на луѓето им дал „среќа“ и не се чувствува одговорен за младите кои со часови седат пред мониторите, зашто игрите ги смета за „единствена конструктивна забава покрај спортот“. Исто така, тој се гордее со тоа што неговите деца ги играат токму неговите игри.

Еден создавач на компјутерска игра тешко може да посака нешто повеќе/ Но, тоа не е сè. Среќата што Тетрис им ја носи на луѓето понекогаш нема граници, и чедото на Пажитнов излезе од светот на компјутерите и замина во медицината.

Тетрис со својата таинствена психолошка моќ, која некои луѓе ги наведе да ја наречат „игра која се однесува како вирус“, ја покажа како ембрион, пред раѓањето. Пажитнов вели дека развојот на Тетрисот бил забавен, зашто никој не можел да престане да ја игра пробната верзија.

Набргу по доаѓањето на светот, Тетрис почна да ѝ пречи на работната дисциплина. Откако добил копија од играта од својот пријател Пажитнов, клиничкиот психолог Владимир Похилко од Московскиот медицински институт му се пожалил: „Не можам повеќе да живеам со твојот Тетрис!“ Причината била во тоа што сите соработници во неговиот институт престанувале да работат доколку на нивниот компјутер била инсталирана играта.

Искусниот психолог не се збунил и проблемот го претворил во корист: инспириран од „емоционалната динамика на Тетрис“ остатокот од животот го посветил на правење психолошки тестови во вид на игри. Сега живее во САД и е сопственик на компанијата АнимаТек, која развива „интерактивни ментални светови со правила“.

Прашањето за тоа како Тетрис комуницира со невронскиот сплет во човечкиот мозок стана сериозен научен предизвик. Да одговори на ова прашање прв се обиде Ричард Хајер од Универзитетот Калифорнија во Ирвајн, кој ги скенирал мозоците на играчите на Тетрис и дошол до мошне интересни податоци.

Тетрисот кој можел да се игра на една од зградите на Масачусетскиот технолошки институт (MIT) 2012. Конзола со копчиња била инсталирана пред зградата и огромниот Тетрис можел да го проба кој било минувач. Извор: Chris Devers.

На пример, мозокот изискува помалку енергија за повисоките и побрзите нивоа на Тетрис одошто кај пониските. Како? Почетокот на играта влијае на нагло интензивирање на метаболизмот на церебралната гликоза. Но, играта го тренира мозокот да не ја користи неефикасната сива маса: по неколку месеци тренинг, ефикасноста на играчот повеќекратно се зголемува, а метаболизмот на гликоза се враќа во нормала. Затоа Тетрис, според ова истражување, претставува „метафора на креативноста и на инвенцијата“, на која се сведуваат сите човечки ментални активности.

Други аспекти истакнува Том Стафорд во својата авторска статија за „психологијата на Тетрис“, објавена на Би-Би-Си. Тој смета дека моќта на Тетрисот е заснована на (1) длабоката психолошка потреба за „чистење“ – чија функција во игрите се прикажува преку губењето сите пополнети делови, (2) непрекинатата низа незавршени задачи, (3) фактот што секоја нерешена задача воедно претставува го претставува и своето сопствено потенцијално решение и (4) фактот што секој од овие проблеми, за разлика од вистинскиот живот, веднаш наведува на акција. Оттука Тетрис е „паметен паразит“ кој го користи најосновното задоволство на човековиот разум.

Силата со која Тетрис тера милиони луѓе од хаосот да направат ред во постојан циклус мали задачи кои никогаш не стануваат здодевни доведува до можноста да се разгледа идејата за користење на оваа игра во лекувањето психолошки болести. Најперспективно истражување на оваа тема е објавено на Оксфорд, каде лекарите дошле до охрабрувачки резултати во превенцијата на постравматските стресни аберации (ПТСП) со играње Тетрис.

А, што мисли авторот за сево ова? Во интервју за он-лајн магазинот Wired тој вели: „Многу луѓе велат [дека Тетрис е „фарматроник“ – електронски опијат], но тој според мене повеќе е музика. Играњето игри е мошне специфично ритмичко и визуелно задоволство. За мене тетрис е како песна што ја пеете и ја пеете во себе и не можете да престанете“.

Сите права ги задржува „Росијскаја Газета“.